Tütün kullanımı ile son yıllarda iyice artan akciğer kanserini uzmanlar birçok sebebe bağlamıştır. Bunlar içinde sigara içmek şüphesiz bir numaralı suçlu. Tüm dünyada en çok ölüme sebep kanser türü olan akciğer kanserinin risk faktörlerini ve akciğer kanserinden korunmak için kaçınmanız gerekenleri yazımızda bulabilirsiniz.
Akciğer Kanserine Sebep Olan Faktörler
Sigara içmek
Akciğer kanseri insidansı, sigara kullanımıyla kuvvetli bir şekilde ilişkilidir; tütün kullanımı nedeniyle ortaya çıkan akciğer kanserlerinin yaklaşık % 90’ını içerir. Günde iki veya daha fazla paket sigara içenler arasında, her yedi kişiden biri akciğer kanseri nedeniyle ölecektir. Bu nedenle, günde bir paket sigara içen bir kişi sigara içmeyen bir kişiden 25 kat daha yüksek olan akciğer kanseri gelişimi için risk taşırken, pipo ve puro sigara içenlerin içmeyen bir kişiden yaklaşık beş katı olan bir akciğer kanseri riski vardır.
Tütün dumanı, çoğunun kansere neden olduğu veya kanserojen olduğu gösterilen 4.000’den fazla kimyasal bileşik içerir. Tütün dumanındaki iki ana kanserojen nitrozaminler ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar olarak bilinen kimyasallardır. Normal hücrelerin büyümesi ve akciğerdeki hasarlı hücrelerin yerini alması nedeniyle sigarayı bırakmanın ardından her yıl akciğer kanseri gelişme riski azalır. Eski sigara içicilerde, akciğer kanseri gelişme riski sigara içmenin bırakılmasından yaklaşık 15 yıl sonra sigara içmeyen kişininkine yaklaşmaya başlar.
Pasif içicilik
Sigara içenlerle birlikte yaşayan ya da çalışma alanlarını paylaşan sigara içmeyenler tarafından pasif sigara içilmesi ya da tütün dumanının solunması, akciğer kanserinin gelişimi için belirlenmiş bir risk faktörüdür. Araştırmalar, sigara içmeyenlerle karşılaştırıldığında akciğer kanserinde % 24 oranında bir artış olduğunu göstermiştir. İkinci el sigara dumanına maruz kalma derecesi (maruz kalınan yıl sayısı ve ev halkı tarafından içilen sigara sayısı) arttıkça risk artmaktadır. ABD’de her yıl pasif içiciliğe bağlı 7.000’in üzerinde akciğer kanseri ölümü yaşanmaktadır.
Asbest liflerine maruz kalma
Asbest lifleri, asbeste maruz kaldıktan sonra akciğer dokusunda bir ömür boyu devam edebilen silikat liflerdir. İşyerleri, asbest liflerine ortak bir maruziyet kaynağıydı, çünkü asbest geçmişte hem termal hem de akustik yalıtım olarak yaygın şekilde kullanılıyordu. Günümüzde, asbest kullanımı ABD’de akciğer kanseri ve mezotelyoma gibi birçok ülkede sınırlı veya yasaklanmıştır.(periton adı verilen karın boşluğunun kaplamasının yanı sıra akciğer plevrasının kanseri) asbeste maruz kalma ile ilişkilidir. Sigara içmek, asbeste maruz kalan çalışanlarda asbeste bağlı akciğer kanseri gelişme şansını büyük ölçüde artırır; sigara içen asbest çalışanları, sigara içmeyenlere göre beş kat daha fazla akciğer kanseri riski taşırlar, ancak sigara içen asbest çalışanları, sigara içmeyenlere göre 50 ila 90 kat daha büyük bir riske sahiptir.
Radon gazına maruz kalma
Radon gazı, bir tür iyonlaştırıcı radyasyon yayan doğal bir çürüme ürünü olan doğal bir radyoaktif gazdır. Radon gazı bilinen bir akciğer kanseri nedenidir; ABD’de yıllık % 12 oranında radon gazı ile ilgili olan akciğer kanseri ölümleri veya ABD’de yıllık yaklaşık 21.000 akciğer kanseri kaynaklı ölümle sonuçlanır. Asbest maruziyetinde olduğu gibi, beraberinde sigara içmek, radon maruziyeti ile akciğer kanseri riskini büyük ölçüde artırır. Radon gazı toprakta dolaşabilir, vakıf, borular, drenajlar veya diğer açıklıklardaki boşluklardan evlere girebilir. ABD Çevre Koruma Ajansı, ABD’deki her 15 evden birinin tehlikeli düzeyde radon gazı içerdiğini tahmin ediyor. Radon gazı görünmez ve kokusuz olmasına rağmen, basit test kitleri tespit edebilir.
Ailesel yatkınlık
Akciğer kanserlerinin çoğunluğu tütün kullanımıyla ilişkiliyken, sigara içenlerin hepsinin sonunda akciğer kanseri geliştirmemesi, bireysel genetik duyarlılık gibi diğer faktörlerin, akciğer kanserine neden olmada rol oynayabileceğini göstermektedir. Çok sayıda çalışma, akciğer kanserinin sigara içmekte ve sigara içmeyen akrabalarında, akciğer kanseri olanların genel popülasyona göre daha muhtemel olduğunu göstermiştir. Bu riskin ne kadarının ortak çevresel faktörlerden (sigara içen bir ev gibi) ve ne kadarının genetik riskle ilişkili olduğu net değildir. DNA onarımını engelleyen genler gibi bazı genleri miras alan insanlar, çeşitli kanser türleri için daha büyük risk altında olabilir. Artan genetik akciğer kanseri riski taşıyan kişileri belirlemek için yapılan testler henüz rutin kullanım için mevcut değildir.
Akciğer hastalıkları
Akciğerin belirli hastalıklarının, özellikle kronik obstrüktif akciğer hastalığının ( KOAH ) varlığı, birlikte sigara içmenin etkilerinden sonra bile, akciğer kanserinin gelişimi için artan bir riskle (sigara içmeyenlerin riskinin dört ila altı katları arasında) ilişkilidir. Pulmoner fibroz (akciğerin skarlanması) yedi kat riskini arttırıyor gibi görünmektedir ve bu risk sigara ile ilişkili değildir.
Akciğer kanseri öyküsü
Akciğer kanserinden kurtulanlar, ikinci bir akciğer kanseri gelişme riskini, genel popülasyonun, ilk akciğer kanseri gelişiminden daha fazla risk altındadır. Küçük hücreli dışı akciğer kanserinden sağ kalanlar, ikinci bir akciğer kanseri geliştirmek için yılda % 1 – 2 oranında ilave risk taşır. Küçük hücreli akciğer kanserinden kurtulanlarda, ikinci akciğer kanserlerinin gelişme riski yılda % 6’ya yaklaşmaktadır.
Hava kirliliği
Araçlardan, sanayiden ve elektrik santrallerinden hava kirliliğine, maruz kalan bireylerde akciğer kanseri gelişme olasılığı artabilir. Akciğer kanseri ölümlerinin % 1 ila% 2’si kirli havayı solumaktadır ve uzmanlar yüksek derecede kirli havaya uzun süre maruz kalmanın pasif sigara içimine benzer şekilde akciğer kanseri gelişimi için bir risk taşıyabileceğine inanmaktadır.
Dizel egzozuna maruz kalma
Dizel motorlardan çıkan egzoz gazlar ve kurumlar içerir (partikül madde). Kamyon şoförleri, ücretli işçiler, forklift ve diğer ağır makine operatörleri, demiryolu ve liman işçileri, madenciler, garaj işçileri, tamirciler ve bazı tarım işçileri gibi birçok meslek sık sık dizel egzozuna maruz kalmaktadır. Dizel egzozuna maruz kalan işçilerin çalışmaları, akciğer kanseri gelişme riskinde küçük ama önemli bir artış olduğunu göstermiştir.
Akciğer Kanseri Türleri
Sağlık uzmanları, bronkojenik karsinomlar olarak da bilinen akciğer kanserlerini, akciğer içindeki bronşlardan kaynaklanan iki tipte sınıflandırırlar: küçük hücreli akciğer kanserleri (SCLC) ve küçük hücreli olmayan akciğer kanserleri (KHDAK). Bu sınıflandırma, tümör hücrelerinin kendisinin mikroskobik görünümüne, özellikle hücrelerin boyutuna bağlıdır. Bu iki tip kanser farklı şekillerde büyür ve yayılır, farklı tedavi seçeneklerine sahip olabilir, bu nedenle bu iki tip arasındaki ayrım önemlidir.
SCLC, akciğer kanserlerinin yaklaşık % 20’sini içerir ve tüm akciğer kanserlerinin en agresif ve hızlı bir şekilde büyümesidir. SCLC, sigara içmeyle ilgilidir ve bu tümörlerin sadece % 1’i sigara içmeyenlerde ortaya çıkmaktadır. SCLC vücuttaki birçok bölgeye hızla metastaz yapar ve en yaygın şekilde yayıldıktan sonra en çok keşfedilir. Mikroskop altında SCLC örnekleri incelendiğinde sıklıkla görülen spesifik bir hücre görünümüne atıfta bulunarak, bu kanserler bazen yulaf hücresi karsinomları olarak adlandırılır.
KHDAK en sık görülen akciğer kanserleridir ve tüm akciğer kanserlerinin yaklaşık % 80’ini oluşturur. NSCLC, tümörde bulunan hücrelerin tipine göre adlandırılmış birkaç ana tipe ayrılabilir.
Bazen farklılaşmamış karsinomlar olarak adlandırılan büyük hücreli karsinomlar , en yaygın NSCLC türüdür.
